پایان نامه

مفهوم پرسشنامه

پرسشنامه متشکل از سوالاتی به شکل کتبی است که پاسخ دهندگان، پاسخ های خود را مبتنی بر گزینه های خاصی که مشخص شده، در آن وارد می کنند. پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات ابزار بسیار کارآمدی است. به خصوص برای محققینی که دقیقا متغیرهای خود را شناسایی کرده و روش های اندازه گیری آنها را بررسی کرده اند. پرسشنامه ها را می توان به روش های حضوری، پست کرده و یا الکترونیکی در اختیار پاسخ دهندگان قرار داد.

 

 

رهنمودهایی برای طراحی پرسشنامه

سه محور اصلی از اصول طراحی یک پرسشنامه خوب هستند:
1-    نگارش پرسش ها
2-    نحوه ی دسته بندی و رتبه گذاری متغیرها پس از دریافت پاسخ ها
3-    شکل ظاهری پرسشنامه

اساسی ترین اصول نگارش پرسشنامه:
ـ محتوای پرسش ها درست باشد
ـ نحوه ی نگارش پرسش ها و سطح زبان و دشواری نگارش پرسش ها
ـ شکل ظاهری پرسش ها
ـ تقدم و تاخر پرسشها
ـ اطلاعات شخصی پاسخ دهنده ها

زبان و واژه پردازی پرسشنامه

واژه ها باید برای پاسخ دهندگان قابل فهم باشند. زبان استفاده شده در پرسش ها به سطح درک، فرهنگ، تحصیلات و چهاچوب فگری پاسخ دهندگان بستگی دارد. اگر به هر دلیلی پاسخ دهندگان، پرسش ها را به درستی درک نکنند و پاسخ دهند، قطعا محقق با پاسخ های نادرست روبه رو خواهد شد. بنابراین سوالاتی که برگزیده می شود باید با نگرش، تفکر و تصورات پاسخ دهندگان همخوانی داشته باشد.

نحوه تهیه پرسشنامه

در استفاده از پرسشنامه برای پژوهش، توجه به این نکته ضروری است که نمونه های انتخابی به نوعی در یک مصاحبه شرکت می کنند که مصاحبه گر و پاسخ دهنده خود افراد هستند. بنابراین نحوه ی نگارش پرسش ها و راهنمایی ها باید طوری باشد که به درک هرچه بیشتر از سوالات منجر شود. پرسشنامه ها باید طوری تدوین شوند که افراد را به مشارکت برای پاسخ به سوالات و اجرای هرچه بهتر آن ترغیب کند. دستورالعمل ها و راهنمائی ها باید طوری تنظیم شوند که پاسخ دهنده را به بازگرداندن  پرسشنامه ها تشویق کند. این ها همه به دلیل عدم حضور مصاحبه گر در محل است.

زمینه یابی

الف) هدف :

در اجرای زمینه یابی پرسشنامه، محقق لازم است در اولین قدم فهرستی از اهداف مدنظر خود را که قرار است به کمک پرسشنامه به آن ها دست یابد، تهیه کند. قبل از رسیدن به درک درست و منطقی از آنچه که به دنبالش هستیم، تهیه ی پرسشنامه را نقریبا غیرممکن خواهد کرد.

 

ب) بیان مسأله :

در این بخش هدف ارائه ی مسئله ای است که قرار است با پرسشنامه سنجیده شود که می تواند شامل، آزمون رابطه بین دویا چند متغیر، طرز فکر، احساسات و ... در ارتباط با یک موضوع خاص باشد.

ج) تعیین جامعه و انتخاب نمونه :

در انتخاب جامعه توجه به نکاتی ضروری است:
1-    اهمیت موضوع
2-    قابلیت تعمیم پذیری
3-    علاقه ی پژوهشگر
4-    منابع اطلاعاتی
5-    نوع جامعه انتخابی می تواند روستا، شهر، کشور و زیر گروه های آن، قومی، مذهبی، سنی و شغلی باشد.
به علت وسیع بودن جوامع انتخابی و غیر قابل دسترس بودن تمام اعضای جامعه معمولا مطالعه ی تمام اعضا مقدور نیست و هم چنین برای آزمون فرضیه ها هم نیازی به مطالعه ی همه ی اعضای جامعه نیست و انتخاب نمونه ی مناسب و معرف تمام اعضا برای این امر کفایت می کند.  

تنظیم پرسشنامه :

1- از آنجاکه هنگام پاسخ گویی به سوالات، فردی برای توضیح و راهنمایی حضور ندارد لذا سوالات باید ساده، واضح و دقیق باشد.

2- بهتر است تا حد امکان از سوالات باز کمتری استفاده شود. چرا که معمولا به دلیل بی ربط بودن، غلط املایی، ناخوانایی و تفسیر مشکل پاسخ ها، استفاده از سوالات باز مشکل آفرین خواهد شد.

3- بهتر است برای جلوگیری از اشتباه، از سوالات گزیده استفاده شود. سوالات  گزیده، سوالاتی هستند که گروه خاصی از پاسخ دهندگان را مشخص می کنند. مثل سوالی در مورد وضعیت تاهل. به این ترتیب روند پرسش هایی در رابطه با تعداد فرزند، جنسیت و ... مشخص می شود.
 
4- در مورد سوالاتی که به گذشته ی افراد مربوط می شود حتما باید بازه ی زمانی خاصی از گذشته مشخص شود چرا که پاسخ دهندگان می توانند سوالات را به هر بازه ای که می پسندند نسبت دهند. در انتخاب محدوده های زمانی نیز باید محدوده های کوتاهتر و نزدیکتر به زمان حال انتخاب شود چرا که یادآوری آن برای پاسخ دهندگان آسانتر است.

5- برای سوالات حساس، چهارچوب مناسب مشخص کنید. چراکه برخی سوالات می تواند با افکار، اعتقادات و باورهای افراد مغایرت داشته باشد. 

6- تعدادی از سوالات را به ویژگی های فردی و اجتماعی پاسخ دهندگان اختصاص دهید. این سوالات شامل: سن، جنس، وضعیت تاهل، شغل، درآمد، نحصیلات، مذهب و ... باشد.

7- به خاطر داشته باشید که هدف استفاده از پرسشنامه، پاسخ گویی به سوالات و فرضیات تحقیق است پس در تنظیم سوالات باید به جنبه های هدف و فرضیات توجه کرده و پرسش ها با هدف بندی تنظیم شود.

8- تقدم و تاخر پرسش ها بستگی به سلیقه و بینش پرسشگر نسبت به جامعه ی هدف خود دارد. برخی افراد سوالات مربوط به ویژگی های فردی را در ابتدا و برخی  در انتهای پرسشنامه مطرح می کنند. اما بهتر است اگر موضوع اهمیت ویژه ای دارد، پرسش های اصلی را در ابتدا بیاوریم تا بیشترین درصد پاسخ دهی را داشته باشند.

9- حتما در صفحه ی نخست پرسشنامه، نحوه ی پاسخ دهی به سوالات را برای پاسخ دهنگان به طور واضح توضیح دهید.

طرح پرسشنامه :

توصیه های زیر برای استفدهی هرچه بهتر از پرسشنامه شما را یاری می کند:

1- برای هرچه جذاب شدن پرسشنامه، آن را حتما چاپ شده به پاسخ دهندگان تحویل دهید.

2- حتما صفحه بندی کنید.

3- سوالات تا حد امکان ساده باشد.

4- در صورتی که نیاز به ارسال پرسشنامه ها از طریق پست، پیک و یا ایمیل است، حتما نام و نام خانوادگی، آدس و آدرس ایمیل را در انتها ذکرکنید.

5- نحوه ی پاسخ دهی به سوالا ت را به شکل واضح و مشخص ذکر کنید.

6- برای پاسخ دهی بهتر به سوالات، قبل از هر سوال یک مثال مطرح کنید.

7- در تنظیم سوالات، از یک نظم منطقی پیروی کنید.

8- سوالات جالب و جذاب را در ابتدا مطرح کنید تا پاسخ دهندگان را به ادامه ی پاسخ دهی به سوالات ترغیب کند.

9- در پرسشنامه های طولانی، سوالات مهم را به انتها موکول نکنید.

10- در انتخاب عبارات و کلمات دقت کنید.

11- برای هر سوال اطلاعات را به شکل کامل توضیح دهید.

12- برای دقت بیشتر پاسخ هایی که دریافت می کنید. پرسشنامه را کوتاه تنظیم کنید و به سوالات اساسی که در جهت اهداف شما هستند بپردازید.

منبع: با مفهوم پرسشنامه آشنا شوید